Soroban to nietypowe liczydło pochodzące z Japonii. Od tradycyjnego różni się tym, że zamiast 10 koralików w jednym rzędzie dziesiętnym ma ich tylko 5. I to w zupełności wystarcza. Bowiem koralik specjalny oznacza piątkę, a pozostałe 4 jedności. To daje maksymalnie 9 koralików w jednym rzędzie, a 10. nie jest potrzebny, bo pełną dziesiątkę i tak przenosimy do wyższego rzędu. Mniejsza liczba koralików nie jest jedyną przewagą, jaką soroban ma nad liczydłem.
Liczydło w polskiej i europejskiej szkole traktowane jest jako anachronizm. Wykorzystywane jest czasem w nauczaniu początkowym do ilustracji systemu dziesiętnego i zasad pisemnego dodawania i odejmowania. Tymczasem sorobany w szkołach japońskich są powszechnie stosowane, a biegłość w rachowaniu na nich jest niezwykle wysoko cenioną umiejętnością. Uczniowie dochodzą w niej do perfekcji. Organizowane są też specjalne zawody w szybkim liczeniu. Nawet jeśli uczniowie dostaną wtedy tylko kartkę i ołówek, wyobrażają sobie, że obliczenia prowadzą na sorobanie. I o dziwo to skutecznie działa (konia z rzędem temu, kto dokona tego samego z kalkulatorem!). Kto nie wierzy, może się przekonać oglądając krótkie filmy na YouTube tutaj, tutaj lub tutaj (zwróćcie uwagę na ruchy palców, gdy uczniowie wykonują rachunki w pamięci).
Szkolny soroban ma 13 rzędów dziesiętnych , które podobnie jak w tradycyjnym liczydle oznaczają (patrząc od prawej) jedności, dziesiątki, setki itd. Najczęściej kolory koralików zmieniają się co trzy rzędy, aby łatwiej było odczytać grupy dziesiętne liczb wielocyfrowych. Ze względu na sposób ustawiania liczb sorobany posiadają mechanizm do zerowania układu koralików w rzędach. Wyzerowany soroban wygląda tak, jak na rysunku powyżej. Dolne koraliki Japończycy nazywają 'ziemia", a górny 'niebo' (w pracy z polskimi uczniami sprawdzają się też określenia 'palce' i 'piąstka'). Koraliki, które tworzą liczbę, są przesuwane w kierunku środkowej listewki dzielącej niebo i ziemię.
A oto kilka liczb ustawionych na sorobanie.
Spróbujcie wykonać na sorobanie kilka dodawań i odejmowań (np. tych podanych niżej). Zauważcie, że strategia wykonywanych rachunków jest tu troche inna niż na naszym liczydle (dopełnianie do 5 zamiast do 10).
| 123 + 321 562 + 325 136 + 242 459 + 620 5267 + 3453 |
789 - 123 456 - 241 723 - 398 620 - 459 5253 - 3467 |
Na sorobanie można wykonywać także mnożenie i dzielenie, wykorzystując techniki sprytnych rachunków (czyli po prostu prawa działań) albo algorytmy działań pisemnych. Do zanotowania czynników wykorzystujemy wyższe rzędy sorobanu.
63 · 18 = 1134
Na poniższym rysunku liczby jednocyfrowe połączone klamrą należy pomnożyć, a iloczyn zanotować na sorobanie w rzędzie podanym nad klamrą. Dlaczego to działa?
Spróbujcie teraz wykonać na sorobanie kilka mnożeń i dzieleń (np. tych podanych niżej).
| 136 · 2 257 · 4 23 · 13 34 · 26 |
236 : 2 786 : 2 1692 : 3 575 : 25 |
Więcej na temat historii i wykorzystania sorobanów można przeczytać na stronie http://www.soroban.pl. Są tu dokładnie opisane przykłady wykonywania czterech działań oraz działa aplikacja imitująca rachunki na sorobanie on-line. Jest też sporo ciekawych linków do stron poświęconych sorobanom. Natomiast na stronie http://www.soroban.com/fanzan/indexE.html#practice znajdują się ćwiczenia szybkiego dodawania w pamięci na różnych poziomach zaawansowania.
- ćwiczenie technik sprytnych rachunków
- ilustracja idei systemu dziesiętnego
- rozwijanie umiejętności skupiania uwagi
- rozwijanie pamięci obrazowej
Czy wiesz, kto z wrocławskich matematyków został uwiecz-niony na tym znakomitym portrecie w piżamie? Kto jest autorem tego obrazu? Gdzie można go obejrzeć?
Jako młody chłopak Knaster ożenił się z poznaną w Paryżu Marią Morską - muzą Skaman-drytów (zm. w 1945 roku). W czasach wrocła-wskich jego drugą żoną była Regina Lewandowska. Pierwszej żonie Knastera poświęcona jest książka Hanny Faryny-Paszkiewicz "Opium życia".
Steinhaus twierdził, że nazwisko Knaster brzmi w dopeł-niaczu Knastra, a sam Knaster upierał się przy formie Knastera. 
