Rok 2008 był dłuższy o sekundę

Tegoroczna noc sylwestrowa była na całym świecie o sekundę dłuższa. Międzynarodowe Służby Obrotów Ziemi i Systemów Odniesienia (IERS - International Earth Rotation and Reference Systems Service ) ogłosiły, że ostatnia minuta grudnia 2008 roku będzie trwała 61 sekund. Dokładnie o północy do zegarów atomowych na całym świecie zostanie dodana tzw. sekunda przestępna.  Miało to na celu dostosowanie czasu zegarowego do rzeczywistego tempa ruchu obrotowego Ziemi, która jest spowalniana np. oddziaływaniem grawitacyjnym innych planet. Taką sekundę przestępną dodaje się dość nieregularnie, ale średnio raz w roku. 

Każdy wie, że w Międzynarodowym Biurze Miar i Wag w Sevres pod Paryżem przechowywany jest historyczny wzorzec metra i kilograma. A jak ustalono wzorzec sekundy? W najdawniejszych czasach miernikiem sekundy był puls człowieka. Pierwsze zegary odmierzające czas z dokładnością do sekund jako wzorca używały doby astronomicznej (sekunda była to 1/86400 część doby, 86 400 = 24·60·60). Taka definicja obowiązywała do 1960 roku. Wtedy XI Generalna Konferencja Miar zmieniła definicję sekundy na 1/31 556 925,9747 część roku zwrotnikowego 1900. Jednak już w roku 1967 XIII Generalna Konferencja Miar zmieniła ją na definicję atomową, obowiązującą do dziś. Sekunda to czas równy 9 192 631 770 okresom promieniowania odpowiadającego przejściu między dwoma poziomami F=3 i F=4 struktury nadsubtelnej stanu podstawowego atomu cezu ¹³³Cs w spoczynku, w temperaturze 0 K. 

Jest to definicja dość skomplikowana, ale długość sekundy została w niej tak dobrana, żeby utrzymać zgodność z jednostkami historycznymi. Wzorcowy zegar atomowy odmierzający "sekundy cezowe" z dokładnością do jednego okresu promieniowania znajduje się w Narodowym Instytucie Czasu Standardowego w USA. Od 1972 roku odmierza on tzw. czas UTC.

W dobie superszybkiej łączności komputerowej ustalenie jednakowego czasu na całym świecie jest bardzo istotne, zwłaszcza w takich dziedzinach jak nawigacja lotnicza, wojskowość, realizacja połączeń telekomunikacyjnych czy przeprowadzanie transakcji giełdowych.

Na pewno wielokrotnie przy odczytywaniu dokładnego czasu zauważyliście towarzyszący mu skrót UTC. Oznacza on Universal Coordinated Time, czyli uniwersalny czas koordynowany (czasem używany jest także jego wojskowy kryptonim - Zulu Time). Jest to międzynarodowa skala czasu regulowana względem czasu słonecznego, tzn. zapewniająca, że Słońce przechodzi nad południkiem zerowym o godz. 12:00 UTC, z dokładnością nie mniejszą niż 0,9 s. Obecnie jest to podstawowy wzorzec czasu dla całego świata. Zastąpił on czas astronomiczny GMT (Greenwich Mean Time).

Czas UTC musi utrzymywać zgodność 0,9 sekundy z czasem słonecznym, uzależnionym od przebiegu zjawisk astronomicznych. Ale obrót Ziemi dookoła własnej osi nie jest jednostajny. Ziemia stopniowo spowalnia, poza tym jest poddawana oddziaływaniu grawitacyjnemu innych planet, co ma wpływ na jej ruch. Powoduje to problem rozbiegania się skal czasu - atomowej i astronomicznej oraz konieczność wprowadzania doraźnych korekt. W tym celu co pewien okres do czasu atomowego dodawana jest specjalna sekunda, aby utrzymać zgodność obu skal czasu. 

Teoretycznie możliwe jest też wprowadzenie sekundy przestępnej „ujemnej” (czyli skrócenie wybranej minuty do 59 sekund), gdyby Ziemia trochę przyspieszyła. Jednak od 1972 roku, gdy uruchomiono czas UTC, taka sytuacja nigdy się nie zdarzyła, bo czas astronomiczny stale „spóźnia się” względem atomowego.

Rozbieżność obu skal czasu w ciągu roku może wynieść od 0 do 2 sekund, więc międzynarodowe służby czasu mogą dodawać sekundę do czasu uniwersalnego nawet co pół roku. Jest ona dodawana równocześnie na całym świecie na końcu ostatniego dnia czerwca lub grudnia czasu UTC.

Sekundę przestępną dodaje się w nieregularnych odstępach, w zależności od potrzeb. Od 1972 roku nastąpiło to już 24 razy (w roku 2008 był właśnie 24 raz), czyli średnio wypada co 1,5 roku, choć najdłuższy okres bez dodatkowej sekundy wynosił aż 7 lat. Poprzednia taka operacja nastąpiła 31 XII 2005 roku.

Ze względów bezpieczeństwa (głównie w ruchu lotniczym), zmiana czasu musi być dokonana w tym samym momencie na całym świecie. I tak dodatkowa sekunda została dodana 31 grudnia po godzinie 23 - minut 59 - sekund 59 czasu UTC. Ponieważ w Polsce obowiązuje teraz czas środkowoeuropejski, u nas była wtedy za sekundę godzina pierwsza. Oznacza to, że w Polsce dodatkowa sekunda była dodana jako 0:59:60 już 1 stycznia roku 2009. Czyli dla nas to Nowy a nie Stary Rok będzie o sekundę dłuższy.

W Wielkiej Brytanii dodatkowa sekunda została dodana dokładnie o północy, w Nowym Jorku i Waszyngtonie o 19 wieczorem 31 grudnia, a w Japonii o 9 rano już 1 stycznia.