Mistrz wrocławskiej matematyki

31 grudnia 2012 roku Fundacja na rzecz Nauki Polskiej rozstrzygnęła kolejną edycję prowadzonego od 1998 roku programu Mistrz (tym razem w dziedzinie nauk matematyczno-fizycznych i inżynierskich). Jego celem jest wspieranie wybitnych uczonych poprzez przyznawanie im subsydiów na zintensyfikowanie
prowadzonych dotychczas prac lub umożliwienie podejmowania nowych kierunków badań. Wysokość stypendium wynosi 300 000 zł.

Wśród 10 tegorocznych laureatów aż trzech pochodzi z Wrocławia. Jednym z nich został matematyk zajmujący się geometrią różniczkową - prof. dr hab. Lech Tadeusz Januszkiewicz z oddziału wrocławskiego Instytutu Matematycznego PAN, drugim - dr hab. inż. Teodor Gotszalk z PWr zajmujący się nanometrologią z zastosowaniem zaawansowanych metod mikroskopii bliskich oddziaływań, a trzecim - prof. dr hab. inż. Arkadiusz Wójs z PWr zajmujący się magneto-optyką nanostruktur półprzewodnikowych z nośnikami o spinie 3/2 (pod kątem zastosowań w przetwarzaniu informacji kwantowej). Pozostali laureaci to (w nawiasie podajemy tematykę ich prac):

• prof. dr hab. inż. Andrzej Bartoszewicz - inżynier elektryk z Politechniki Łódzkiej (optymalne ślizgowe sterowanie obiektami dynamicznymi),
• dr hab. Krzysztof Belczyński - astrofizyk z obserwatorium astronomicznego Uniwersytetu Warszawskiego (badanie obiektów zwartych: SNIa, ULX oraz źródeł GR), 
• prof dr. hab Bożena Czerny - astronom z Centrum Astronomicznego im. Kopernika PAN w Warszawie (kwazary jako znaczniki rozkładu ciemnej energii),
• dr hab. Piotr Kossacki - fizyk z Uniwersytetu Warszawskiego (manipulacja spinem w nanostrukturach półprzewodnikowych),
• prof. dr hab. Mieczysław Mastyło - matematyk z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu (metody interpolacyjne w teorii operatorów i przestrzeni Banacha),
• prof. dr hab. Robert Moszyński - chemik z Uniwersytetu Warszawskiego (teoretyczne modelowanie fundamentalnych procesów molekularnych w reżimie niskich temperatur nowoczesnymi metodami teorii struktury elektronowej),
• prof. dr hab. inż. Maciej Ogorzałek - elektronik i informatyk z Uniwersytetu Jagiellońskiego (nowe metody obliczeniowe do projektowania układów mikro-elektronicznych następnych generacji).

To program subsydiów profesorskich realizowany od 1998 roku. Jego celem jest wspieranie wybitnych uczonych poprzez przyznawanie im środków na zintensyfikowanie prowadzonych dotychczas prac lub umożliwienie podejmowania nowych kierunków badań. Program adresowany jest do aktywnie działających naukowo osób, których dotychczasowy dorobek stanowi rękojmię właściwego wykorzystania środków i które potrafią skutecznie łączyć pracę naukową z kształceniem młodej kadry.

Laureaci wyłaniani są w drodze zamkniętego konkursu. Kandydatów zgłasza powołana przez Fundację grupa kilkudziesięciu wybitnych uczonych uznawanych za autorytety w danej dziedzinie. Na tej podstawie Fundacja tworzy listę zaproszonych do udziału w konkursie. Ci z zaproszonych uczonych, którzy zechcą w nim uczestniczyć, przedstawiają informację o swoich zamierzeniach naukowych wraz z projektem wykorzystania subsydium. Potem zarząd Fundacji wyłania laureatów, posiłkując się opiniami recenzentów. Począwszy od edycji 2002 z udziału w programie wyłączeni są uczeni zajmujący stanowiska rektorów, prorektorów oraz dyrektorów instytutów naukowych, a także osoby w wieku ponad 60 lat.

Konkurs odbywa się co roku i obejmuje jeden z obszarów:

• nauki o życiu i o Ziemi
• nauki chemiczne i o materiałach
• nauki matematyczno-fizyczne i inżynierskie
• nauki społeczne i humanistyczne.

W 2013 roku konkurs skierowany będzie do uczonych prowadzących badania w zakresie nauk chemicznych i o materiałach.

Wysokość subsydium wynosi 300 000 zł i obejmuje imienne stypendium laureata, część przeznaczoną na finansowanie stypendiów dla młodych naukowców oraz część, którą laureat może rozporządzać zgodnie ze swoim uznaniem, przeznaczając środki na zakup książek i czasopism naukowych, aparatury, specjalistycznych programów komputerowych i materiałów niezbędnych do prowadzenia badań, na udział w konferencjach, organizowanie seminariów oraz na publikacje prac naukowych w najlepszych czasopismach.

W poprzednich latach wrocławskim laureatem programu "Mistrz" w dziedzinie matematyki została w 1999 roku prof. Ewa Damek.

Urodzony w 1955 roku we Wrocławiu, ukończył tutaj IX LO oraz studia matematyczne na UWr. W 1984 roku obronił doktorat u Anthony'ego Philipsa z Princeton University. Jest znanym w kraju i za granicą geometrą i topologiem, specjalistą w zakresie teorii grup geometrycznych, której silną szkołę stworzył we Wrocławiu. Wychował wielu znakomitych i utytułowanych wrocławskich geometrów m. in. Jacka Świątkowskiego, Jana Dymarę, Światosława Gala i Tomasza Elsnera (wszyscy są absolwentami XIV LO We Wrocławiu). Za swoje osiągnięcia naukowe otrzymał wiele nagród m. in. nagrodę główną PTM im. Banacha w 2008 roku, nagrodę Prezesa Rady Ministrów RP w roku 2012. Jako jedyny matematyk z Polski został  zaproszony do wygłoszenia odczytu plenarnego podczas Międzynarodowego Kongresu Matematyków w Hyderabad (Indie) w 2010 roku. Przez wiele lat była członkiem zarządu Fundacji Stypendialnej Matematyków Wrocławskich. Przez kilka lat pracował w Ohio State University, a obecnie w Instytucie Matematycznym PAN we Wrocławiu.

Fundacja na rzecz Nauki Polskiej działa pod hasłem "Wspierać najlepszych, aby mogli stawać się jeszcze lepsi." W tym celu oprócz programu "Mistrz" przyznaje także stypendia i subsydia w ramach kilku innych programów:

• Kolumb (od 1995) - stypendia na zagraniczne staże podoktorskie, które umożliwiają wybitnym młodym uczonym pobyt do 12 miesięcy w najlepszych ośrodkach naukowych świata; wrocławskimi laureatami w dziedzinie matematyki byli: w 1999 roku dr Małgorzata Bogdan z PWr oraz w 2012 roku dr Marcin Sabok z IM UWr,
• Welcome (od 2008) - wsparcie projektów realizowanych przez wybitnych uczonych z zagranicy tworzących zespoły badawcze w Polsce
• Team (od 2008) - wsparcie projektów z udziałem studentów, doktorantów i uczestników staży podoktorskich realizowanych w najlepszych zespołach badawczych w Polsce
• Idee dla Polski (od 2009) - 6-letnie stypendia dla laureatów grantów badawczych Europejskiej Rady Nauki, którzy zamierzają realizować badania w Polsce
• Homing Plus (od 2010) - subsydia zachęcające młodych uczonych polskich pracujących za granicą do powrotu i pracy w kraju lub zachęcające uczonych zagranicznych do przyjazdu do Polski; laureatem był w 2010 roku informatyk z UWr Jarosław Byrka
• Pomost (od 2010) - granty dla naukowców wychowujących małe dzieci ułatwiające powrót do pracy naukowej oraz wspierające kobiety w ciąży pracujące naukowo
• Start (od 1993) - stypendia dla młodych uczonych stojących u progu kariery badawczej ale już mogących wykazać się sukcesami; wrocławskimi laureatami byli: w 1994 Grzegorz Stachowiak z IM UWr, w 1995 Jacek Zienkiewicz z IM UWr, w 1998 Andrzej Żuk z IM UWr, w 1999 Grzegorz Karch z IM UWr i Rafał Weron z IMiI PWr, w 2000 Jarosław Kędra z IM UWr i Tadeusz Kulczycki z IMiI PWr, w 2001 Piotr Kowalski z IM UWr, w 2002 Piotr Śniady z IM UWr, w 2003 Jan Dymara z IM UWr, w 2004 Dariusz Buraczewski z IM UWr, w 2005 Światosław Gal i Krzysztof Krupiński z IM UWr, w 2007 Anna Krystek z IM UWr, w 2008 Marcin Magdziarz z IMiI PWr, w 2009 Tomasz Jakubowski z IMiI PWr, w 2010 Jakub Gismatullin z IM UWr, w 2011 Marcin Sabok z IM UWr i Mateusz Kwaśnicki z IMiI PWr, który ponownie został laureatem w roku 2012
• Międzynarodowe Projekty Doktoranckie (od 2008) - wsparcie jednostek współpracujących z partnerem zagranicznym przy realizacji studiów doktoranckich
• Kwerenda (od 2002) - finansowanie prowadzonych za granicą badań archiwistycznych, których celem jest poszukiwanie niedostępnych w Polsce materiałów źródłowych z zakresu nauk humanistycznych i społecznych
• Ventures (od 2008) - wsparcie innowacyjnych projektów mających zastosowanie w gospodarce, realizowanych przez studentów,
  absolwentów i doktorantów
• Monografie (od 2010) - wydawanie wyłanianych w konkursie, oryginalnych i wcześniej niepublikowanych prac z zakresu nauk humanistycznych i społecznych
• Wydawnictwa (od 1994) - dofinansowanie wydania wieloletnich dzieł seryjnych opracowywanych przez placówki naukowe dokumentujących dziedzictwo historyczne i cywilizacyjne Polski oraz mających zasadnicze znaczenie dla badania historii i kultury polskiej
• Konferencje (od 1996) - organizacja spotkań za imiennymi
  zaproszeniami w celu dyskusji nad ważnymi dla polskiego środowiska
  naukowego problemami nauki i edukacji
• Exterius (od 2009) - wsparcia inicjatyw o istotnym znaczeniu dla nauki w Polsce, które nie mogą być finansowane z innych źródeł
• Skills - dla laureatów i stypendystów FNP w celu doskonalenia kwalifikacji w zakresie zarządzania projektami i zespołami badawczymi, rozwoju umiejętności z zakresu komunikacji naukowej i kształtowania postaw proinnowacyjnych

FNP przyznaje również dwie nagrody:

• główna (nazywana "polskim Noblem") - przyznawana corocznie od 1992 roku w wysokości 200 000 zł za wybitne osiągnięcia w jednym z obszarów: nauki o życiu i o Ziemi, nauki chemiczne i o materiałach, nauki matematyczno-fizyczne i inżynierskie, nauki humanistyczne i społeczne; w 2001 roku laureatem tej nagrody został prof. Ludomir Newelski z IM UWr za prace w dziedzinie logiki matematycznej stanowiące przełom w teorii modeli i algebrze.
• Copernicus - przyznawana co 2 lata od 2006 roku w wysokości 50 000 euro dla najbardziej aktywnych uczestników polsko-niemieckiej współpracy naukowej.

Więcej o działalności Fundacji na rzecz Nauki Polskiej można dowiedzieć się z jej strony domowej.