Złudzenia optyczne

Wzrok i mózg potrafią płatać nam figle. Czasem sami już nie jesteśmy pewni, co widzimy. Ulegamy złudzeniom. Powstają one w mózgu na skutek interpretacji zjawisk odbieranych przez organ wzroku. Okazuje się, że w przeważającej liczbie przypadków mają one jednak całkowicie obiektywne podstawy. Nieliczne złudzenia mają podłoże psychologiczne.

Złudzeń optycznych jest bardzo wiele. Jest też wiele stron poświęconych im w internecie. Z grubsza złudzenia dzielimy na:

• statyczne - wywoływane przez obiekty nieruchome,
• dynamiczne - wywołane przez obiekty znajdujące się w ruchu.

Poniżej ilustrujemy kilka charakterystycznych odmian złudzeń statycznych (czyli wywołanych przez obiekty nieruchome). Są one związane ze skłonnością ludzkiego oka do odbierania obrazu całościowo. Przedmiot postrzegamy w powiązaniu z jego otoczeniem. 

Złudzenia spowodowane przez figury z otoczenia

Który odcinek jest dłuższy?		Które wewnętrzne koło jest większe?		Który okrąg jest większy?
Który ołówek jest większy?				Czy przedłużenia łuków stykają się?

Złudzenia spowodowane szczególnym układem figur

Na jakich liniach leżą najwyższe i najniższe punkty kół?	Który kwadrat jest większy?
Dzioby których kaczek są bardziej oddalone: a i b czy b i c?

Złudzenie spowodowane tłem

Czy są to okręgi?

Złudzenia spowodowane kontrastem koloru

Który krzyż jest większy?	Które kwadraty są większe: białe czy czarne?
Czy boki kwadratów są liniami prostymi?	Czy linie 'poziome' są nierównoległe?

Przykład z ostatniego rysunku znany jest pod nazwą 'Café Wall illusion'. Jest to złudzenie spowodowane zarówno zaburzeniem tła jak i kontrastem koloru. Jako pierwszy odkrył je i opisał zmarły w 2010 r. psycholog z Uniwersytetu w Bristol (UK) Richard Gregory. Było to w 1973 roku. Nazwa złudzenia pochodzi od miejsca, gdzie po raz pierwszy badacz zaobserwował zjawisko prostych równoległych, które wydają się położone ukośnie, jeśli tło między nimi wypełnione jest jasnymi i ciemnymi kafelkami. Była to ściana kawiarni Rio (później Roxy) u podnóża St Michael's Hill w Bristol. Wyraźne wrażenie skosu linii poziomych powstaje wtedy, gdy kafelki w kontrastowym kolorze ułożone są w 'falujące' pionowe kolumny. Istotnym czynnikiem jest to, by poziome linie wytyczone były w kolorze pośrednim między kolorem kafelków, co widać na poniższym rysunku.

A to oryginalna ściana kawiarni w Bristol oraz dynamiczny "dowód" równoległości linii poziomych w tym złudzeniu pochodzący ze strony yoism.org, gdzie można znaleźć więcej ciekawych optycznych iluzji.

 A to jeszcze kilka przykładów wykorzystania 'Café Wall illusion' na co dzień.

Złudzenia spowodowane naruszeniem rytmu

Czy proste są równoległe?	A te?

Złudzenia spowodowane różną interpretacją wklęsłości i wypukłości

Czy słynne schody Zöllnera widać od góry, czy od dołu?	Czy to narożnik pokoju, czy szczyt dachu?

Złudzenia spowodowane różną interpretacją przezroczystości lub nieprzezroczystości figury

Czy rysunek przedstawia walec prosty, czy obustronnie ścięty?	Czy kropka jest na środku czy w rogu ściany? A jeśli na środku, to ściany przedniej czy tylnej?

Złudzenie spowodowane pozorną zmianą punktu widzenia

Czy rysunek przedstawia wazę, czy dwa profile?

Są wywołane przez obiekty znajdujące się w ruchu, a spowodowane skłonnością siatkówki oka do zachowywania rejestrowanych wrażeń przez ułamek sekundy dłużej. Dzięki temu np. oglądając filmy mamy wrażenie ciągłości ruchu, choć jest to seria zmieniających się skokowo statycznych kadrów.

Częstym powodem złudzeń dynamicznych jest też tzw. powidok ujemny. Jeśli przez dłuższy czas będziemy patrzyli na poruszające się w jednym kierunku przedmioty, a potem przerzucimy wzrok na tło nieruchome, to powstanie obraz jego pozornego ruchu w kierunku przeciwnym. Można to sprawdzić np. na statku, patrząc przez jakiś czas na uciekającą spod niego wodę, a potem przerzucając wzrok na nieruchomy pokład lub brzeg rzeki. Doznamy wrażenia ruchu w kierunku przeciwnym. Będzie to ujemny powidok pierwszego ruchu.

(dalsze przykłady zamieścimy wkrótce)

Są związane z trudnościami przełamania przyzwyczajeń lub siły sugestii. Mogą też mieć obiektywne podłoże związane z konfliktem między prawą i lewą półkulą mózgu, które mogą być odpowiedzialne za różne elementy tego samego procesu.

(przykłady pojawią się wkrótce)